سونوگرافی هیپ نوزادان | راهی برای تشخیص در رفتگی مفصل ران

در رفتگی لگن در نوزادان با انجام سونوگرافی قابل تشخیص است ، اما متاسفانه گاهی این اتفاق هم نمی افتد. در ایران این کار توسط متخصص اطفال یا پزشک عمومی که در بدو تولد نوزاد را ویزیت می کند، انجام می شود، اما معاینه لگن هنوز در کشور ما کاملا فراگیر نشده و گاهی کودکان دچار فرورفتگی مفصل لگن، در بدو تولد شناسایی نمی شوند و شاهد مشکل های آنها در سنین بزرگسالی هستیم، بنابراین مهم است که والدین به طور اختصاصی از پزشک، انجام این معاینات را درخواست کنند.
هر نوزاد باید حداقل ۲ بار، یک بار در بدو تولد و یک بار هم در ۶ هفتگی از نظر لگن معاینه شود. در صورت تشخیص مشکل‌های لگن یا شک به آنها به پزشک ارتوپد ارجاع شود. زیرا کم عمقی حفره لگن ممکن است با معاینه هم تشخیص داده نشود.
به همین دلیل در کشورهای اسکاندیناوی همه نوزادان علاوه بر معاینه، تحت سونوگرافی هیپ نوزاد هم قرار می گیرند. سونوگرافی به خوبی مشکل های مفصل لگن نوزادان را تشخیص می دهد.
در انگلستان، فرانسه، آمریکای شمالی و بیشتر کشورها از جمله کشور ما همه نوزادان معاینه بالینی می شوند ولی سونوگرافی در رفتگی لگن فقط برای نوزادانی انجام می شود که در معاینه مشکوک به دررفتگی لگن باشند یا یکی از عوامل مستعدکننده را داشته باشند.

سونوگرافی هیپ نوزادباید یک الی دو ماه پس از تولد انجام گیرد تا از عوارض جانبی این مشکل جلوگیری به عمل آید و درمان های تخصصی بر روی نوزاد انجام پذیرد.کودک مبتلا به در رفتگی مادرزادی هیپ، در هنگام شروع به راه رفتن دچار لنگش می شود. ولی دیگر برای درمان های پزشکی کمی دیر به نظر می رسد. زیرا با افزایش سن فرد احتما جواب گرفتن با درمان های سرپایی به شدت کاهش می یابد.

یکی از عوال مستعدکننده، جنیست نوزاد است. دخترها ۶-۵ برابر بیشتر از پسر ها مستعد دررفتگی مفصل لگن هستند.
کودک اول مادر هم بیشتر از کودک های بعدی در خطر ابتلاست.
سابقه دررفتگی لگن در بستگان درجه اول مانند مادر، پدر یا خواهر و برادر نوزاد، احتمال ابتلای او را ۳۰ تا ۴۰ برابر افزایش می دهد.
وجود بعضی از مشکل ها در دوران جنینی، پزشک را به احتمال مشکل مفصل لگن مشکوک می‌کند.
مثلا در نوزادانی که در دوران جنینی به دلیل کمبود مایع آمنیوتیک تحت فشار بودند، نوزادانی که با پا متولد شده اند (زایمان بریچ)، نوزادانی که با تورتیکولی (کجی گردن) متولد شده‌اند.
(۱۵-۱۲ درصد از این نوزادان همزمان با تورتیکولی دررفتگی لگن هم دارند) یا نوزادانی که ناهنجاری در زانو یا پا دارند، احتمال ابتلا به دررفتگی یا کم عمقی در لگن بیشتر است. کودکانی که یکی از این عوامل مستعدکننده را دارند.
باید علاوه بر معاینه دقیق بالینی، تحت سونوگرافی مفصل لگن هم قرار گیرند. سونوگرافی در ۴-۳ ماه اول تولد نوزاد کاربرد دارد اما بعد از آن باید لگن با رادیوگرافی بررسی شود.

در رفتگی هیپ یک حالت صددرصد طبیعی طی رشد نوزاد انسان است و در همه نوزادان وجود دارد. این عارضه تا حدود ۲ سالگی برطرف می‌شود. استفاده از قنداق نه تنها روند طبیعی نمو زانوی کودک را تغییر می‌دهد، بلکه لگن او را هم مستعد دررفتگی می‌کند. بنابراین هرگز کودک خود را قنداق نکنید!
متاسفانه در کشور ما قنداق کردن نوزاد زیاد دیده می‌شود. در بعضی از نواحی کشور نوزادان را قنداق می‌کنند که بیشترین میزان دررفتگی لگن در آن مناطق دیده می‌شود. یکی از عللی که خانواده ها اصرار دارند کودک را قنداق کنند، رفع حالت پرانتزی زانوی نوزاد است.

در رفتگی در ماه های اول زندگی علایم مشخصی ندارد و اغلب والدین با راه افتادن کودک بعد از یک سالگی و بروز لنگش پا، متوجه وجود مشکل می‌شوند که برای درمان کمی دیر شده و نتایج ایده آلی از درمان به دست نمی آید. حتی گاهی در بعضی از کودکان مفصل لگن کم عمق یا به صورت نیمه دررفته و بدون علامت باقی می ماند. چنین کودکانی تا دوران بزرگسالی هم هیچ مشکلی ندارند ولی از دهه سوم و چهارم زندگی به بعد دچار درد و ناتوانی در راه رفتن (ناشی از آرتروز) می شوند. شایع ترین علت آرتروز لگن در همه جای دنیا کم عمقی مفصل لگن است.

نه، این مشکل در بدو تولد وجود ندارد چون در بدو تولد مفصل هنوز دررفتگی ندارد اما شل است و مستعد دررفتگی. گاهی هم ممکن است مفصل لگن کودک بعد از چند هفته دچار دررفتگی شود یا فقط به صورت نیمه دررفته باقی بماند.
در خفیف ترین و شایع ترین شکل این بیماری، مشکل فقط کم عمقی حفره لگن (حفره لگن یا استابولوم مکانی است که سر استخوان ران را ایجاد کند) است
اما مشکل بزرگ تر این است که بیماری چنین کودکانی بدون انجام معاینه ها و بررسی های اختصاصی توسط پزشک، معمولا تا سنین بالاتر قابل تشخیص نیست.

بله، کودکان با دررفتگی کامل که از بدو تولد درمان نمی شوند و به سن بزرگسالی می رسند ممکن است سالیان سال لنگش بدون درد داشته باشند ولی کم کم و از دهه سوم به بعد ممکن است درد هم شروع شود. همچنین دررفتگی لگن، به تدریج مشکلاتی هم در کمر و زانو ایجاد می کند. درمان این بیماران تعویض مفصل لگن است.